TRỞ VỀ VỚI MẸ TA THÔI, NGỒI BUỒN NHỚ MẸ TA XƯA- hai bài thơ lục bát nhân lễ Vu Lan

ĐỒNG ĐỨC BỐN
Thơ: Trở về với mẹ ta thôi
Tác giả: Đồng Đức Bốn

1. 
Cả đời ra bể vào ngòi 
Mẹ như cây lá giữa trời gió rung 
Cả đời buộc bụng thắt lưng 
Mẹ như tằm nhả bỗng dưng tơ vàng 
Đường đời còn rộng thênh thang 
Mà tóc mẹ đã bạc sang trắng trời 
Mẹ đau vẫn giữ tiếng cười 
Mẹ vui vẫn để một đời nhớ thương 
Bát cơm và nắng chan sương 
Đói no con mẹ xẻ nhường cho nhau 
Mẹ ra bới gió chân cầu 
Tìm câu hát đã từ lâu dập vùi. 
2. 
Chẳng ai biết đến mẹ tôi 
Bạc phơ mái tóc bên trời hoa mơ 
Còng lưng gánh chịu gió mưa 
Nát chân tìm cái chửa chưa có gì 
Cần lòng bán cái vàng đi 
Để mua những cái nhiều khi không vàng. 
3. 
Mẹ mua lông vịt chè chai 
Trời trưa mưa nắng đôi vai lại gầy 
Xóm quê còn lắm bùn lầy 
Phố phường còn ít bóng cây che đường 
Lời rào chim giữa gió sương 
Con nghe cách mấy thôi đường còn đau. 
4. 
Giữa khi cát bụi đầy trời 
Sao mẹ lại bỏ kiếp người lầm than 
Con vừa vượt núi băng ngàn 
Về nhà chỉ kịp đội tang ra đồng 
Trời hôm ấy chửa hết giông 
Đất hôm ấy chẳng còn bông lúa vàng 
Đưa mẹ lần cuối qua làng 
Ba hồn bảy vía con mang vào mồ 
Mẹ nằm như lúc còn thơ 
Mà con trước mẹ già nua thế này. 
5. 
Trở về với mẹ ta thôi 
Giữa bao la một khoảng trời đắng cay 
Mẹ không còn nữa để gầy 
Gió không còn nữa để say tóc buồn 
Người không còn dại để khôn 
Nhớ thương rồi cũng vùi chôn đất mềm 
Tôi còn nhớ hay đã quên 
Áo nâu mẹ vẫn bạc bên nắng chờ 
Nhuộm tôi hồng những câu thơ 
Tháng năm tạc giữa vết nhơ của trời 
Trở về với mẹ ta thôi 
Lỡ mai chết lại mồ côi dưới mồ.

Bài hát: Trở về với mẹ ta thôi
Tác giả: Trần Quang Lộc
Phỏng thơ: Đồng Đức Bốn
Ca sĩ: Ngọc Sơn

Lời bài hát: 

Trở về với mẹ ta thôi
Giữa bao la một khoảng trời đắng cay
Mẹ không còn nữa để gầy
Gió không còn nữa để say tóc buồn
Gió lùa khung cửa bên song
Mắt mẹ khô lệ mỏi mòn nhớ thương
Chiều ra đầu ngõ để chờ
Tóc bay trắng xoá bên bờ tịch liêu
Người không còn dại để khôn
Nhớ thương rồi cũng vùi chôn tóc mềm
Tôi còn nhớ hay đã quên
Áo nâu mẹ vẫn bạc bên nắng trời
Trở về với mẹ ta thôi.

NGUYỄN DUY
Thơ: Ngồi buồn nhớ mẹ ta xưa
Tác giả: Nguyễn Duy

Bần thần hương huệ thơm đêm

Khói nhang vẻ nẻo đường lên niết bàn

Chân nhang lấm láp tro tàn

Xăm xăm bóng mẹ trần gian thuở nào.

Mẹ ta không có yếm đào

Nón mê thay nón quai thao đội đầu

Rối ren tay bí tay bầu

Váy nhuộm bùn áo nhuộm nâu bốn mùa.

Cái cò... sung chát... đào chua...

Câu ca mẹ hát gió đưa về trời

Ta đi trọn kiếp con người

Cũng không đi hết mấy lời mẹ ru.

Bao giờ cho tới mùa thu

Trái hồng trái bưởi đánh đu giữa rằm

Bao giờ cho tới tháng năm

Mẹ ra trải chiếu ta nằm đến sao.

Ngân hà chảy ngược lên cao

Quạt mo vỗ khúc nghêu ngao thằng

Bờm...Bờ ao đom đóm chập chờn

Trong leo lẻo những vui buồn xa xôi.

Mẹ ru cái lẽ ở đời

Sữa nuôi phần xác, hát nuôi phần hồn

Bà ru mẹ... Mẹ ru con

Liệu mai sau các con còn nhớ chăng.

Nhìn về quê mẹ xa xăm

Lòng ta - chỗ ướt mẹ nằm đêm mưa

Ngồi buồn nhớ mẹ ta xưa

Miệng nhai cơm búng lưỡi lừa cá xương...                                                                   Sài Gòn, Mùa thu 1986
(Trích trong tập "Mẹ và em" - NXB Thanh Hóa 1987)

Ký ức tuổi thơ của Nguyễn Duy đấy đắp hoài niệm về người mẹ mà nguyên mẫu là bà ngoại. Nhà thơ bộc bạch: "Mẹ tôi mất sớm. Tôi và em gái tôi ở với bà ngoại. Hình ảnh về người mẹ trong bài thơ "Ngồi buồn nhớ mẹ ta xưa" chính là hình ảnh bà ngoại tôi hồi đó... Những đêm hè trời trong, gió mát bà tôi thường trải manh chiếu cói trên mặt đê sông Mã. Cùng các cháu nằm ngắm trăng, kể chuyện "Hằng Nga", chuyện "thằng cuội ngồi gốc cây đa/để trâu ăn lúa...", chuyện ngụ ngôn nào đó, hoặc là đếm "một ông sao sáng, hai ông sáng sao, ba ông sao sáng...".

Mở đầu bài thơ khởi nguồn cho nỗi nhớ mẹ của tác giá từ một thời điểm gợi cảm (về đêm) và một không gian đậm đặc tâm linh (khói nhang, hương của loại hoa chuyên thờ cúng - hoa huệ).

Hình ảnh người mẹ hiện về cùng bao kỷ niệm thân thương. Đó là người mẹ nghèo, nơi đồng quê, rơm rạ với "nón mê", "váy nhuộm bùn áo nhuộm nâu bốn mùa" cùng với câu ca mẹ hát ru: "cái cò lặn lội bờ sông"...

Những kỷ niệm tuổi thơ biến thành nỗi nhớ ở mỗi con người đều gắn với những hình ảnh, việc làm cụ thể mang tính trực cảm.

Nhà thơ nhớ tới mẹ mình không chỉ là lời ru mà còn qua đồng quà tấm bánh, "trái hồng trái bưởi đánh đu giữa rằm" - những món quà quê như nhà thơ tâm sự cùng bạn đọc: "đã trở thành những miếng ngon tột đỉnh trong đời".

Sự hy sinh, đùm bọc đứa con của mẹ gắn với những hành động yêu thương rất đỗi bình thương, cụ thể: chỗ ướt mẹ nằm, chỗ ráo phần con và "Miệng nhai cơm búng lưỡi lừa cá xương". Hình ảnh những đêm hè được mẹ trải chiếu ở sân, vườn, bờ đê trên những thảm cỏ mát rượi nằm ngắm bầu trời, đếm sao, nằm nghe kể chuyện chị Hằng, chú Cuội... là hình ảnh thân quen của bao người...

Bài thơ neo đậu theo dòng thời gian trong lòng bạn đọc những cảm xúc thơ mà ai đọc cũng cảm thấy "hình như giống mình", "Ngồi buồn nhớ mẹ ta xưa" là một bài thơ như vậy.

Nguyễn Duy có giọng điệu thơ trữ tình đan xen triết luận. Đọc đoạn thơ "Mẹ ru cái lẽ ở đời/ sữa nuôi phần xác hát nuôi phần hồn/ Bà ru mẹ... Mẹ ru con/ Liệu mai sau các con còn nhớ chăng" người đọc cảm nhận sâu sắc công dưỡng dục, đức cù lao của người mẹ đối với con cả phần xác lẫn phần hồn, cả miếng cơm, manh áo đến lẽ sống tốt đẹp ở đời. Theo dòng chảy của thời gian chân lý này tồn tại vĩnh hằng: "Bà ru mẹ... Mẹ ru con" như một quy luật tự nhiên. Tuy nhiên nhà thơ cũng không khỏi băn khoăn, lo lắng liệu những lời ru nuôi dưỡng tâm hồn ấy mai sau có bị mai một: "Liệu mai sau các con còn nhớ chăng". Sự băn khoan, lo lắng ấy hẳn là không phải không có lý do.

"Ngồi buồn nhớ mẹ ta xưa" của Nguyễn Duy là những cảm xúc yêu thương cụ thể của người con đối với mẹ.

Những kỷ niệm đẹp của tuổi thơ về người mẹ trong mỗi con người là nguồn sống cho những lý tưởng cao đẹp, những giá trị nhân văn giúp cho cái chân, cái thiện, cái mỹ vốn tiềm ẩn trong mỗi chúng ta phát triển.

                                                    

Chầu văn: Ngồi buồn nhớ mẹ ta xưa
Thơ: Nguyễn Duy
Ca sĩ: Thanh Ngoan

Xem thêm:

http://thuylinhpupil.vnweblogs.com/post/31617/369590

Bông hồng cài áo
Nhạc sĩ: Phạm Thế Mỹ
Ca sĩ: Duy Khánh