BỒ ĐỀ

Bồ đề: Loài thực vật có danh pháp khoa học là Ficus religiosa thuộc bộ Rosales, là loài cây gắn liền với lịch sử phát triển của Phật giáo.

Cây đề, nhiều người gọi là cây Bồ-đề (Ficus religiosa), là một loài cây thuộc chi đa đề (Ficus) có nguồn gốc ở Ấn Độ, tây nam Trung Quốc và Đông Dương về phía đông tới Việt Nam. Nó là một loài cây rụng lá về mùa khô hoặc thường xanh bán mùa, cao tới 30 m và đường kính thân tới 3 m.

Lá của chúng có hình tim với phần chóp kéo dài đặc biệt; các lá dài 10–17 cm và rộng 8–12 cm, với cuống lá dài 6–10 cm. Quả của cây bồ đề là loại quả nhỏ giống quả vả đường kính 1-1,5 cm có màu xanh lục điểm tía.

Loài cây này được cho là thiêng liêng bởi những người theo Ấn Độ giáo, Kì-na giáo và Phật giáo. Tương truyền thái tử Tất-đạt-đa Cồ-đàm ngồi thiền định dưới một gốc cây như vậy và đạt giác ngộ, trở thành một vị Phật. Qua đó mà cây này có tên bồ đề, vì Bồ-đề có nghĩa là Giác ngộ.

Hiện tại người ta có thể chiêm ngưỡng một cây Bồ-đề rất lớn tại chùa Đại Bồ-đề (Mahābodhi) tại Bồ-đề đạo trường (Bodhgayā), khoảng 96 km (60 dặm) từ Patna thuộc bang Bihar) của Ấn Độ. Đây là con của cây Bồ-đề mà ngày xưa Phật Thích-ca Mâu-ni đã ngồi thiền định 49 ngày sau khi thành tựu Vô thượng chính đẳng chính giác. Cây này là điểm dừng chân của những người hành hương, là tụ điểm quan trọng nhất trong bốn khu vực thiêng liêng đối với những người theo đạo Phật.

Cây Bồ-đề thời Phật thành Đạo đã bị vua Bengal là Śaṣaṅka phá hủy hồi thế kỉ thứ 7. Cây con được trồng kế nó cũng bị bão thổi trốc gốc năm 1876. Cây con ngày nay được lấy từ một nhánh của cây Bồ-đề gốc được vua A-dục tặng vua Tích Lan vào khoảng 288 TCN. Nó mang tên Śrī Mahā ("điềm lành và to lớn"). Ngày nay, tại cố đô Anurādhapura của Tích Lan (Sri Lanka), cây Bồ-đề đó vẫn còn xanh tốt và thời điểm trồng này làm cho nó trở thành cây già nhất trong số các thực vật có hoa có thể kiểm chứng được tuổi.

Hậu duệ trực tiếp do sinh sản vô tính của cây Bồ-đề tại Bồ-đề đạo trường

(bodhgayā, buddhagayā), được trồng tại vườn bách thảo Foster ở Honolulu,Hawaii

Lá và quả của cây bồ đề bên bờ biển Long Hải, tỉnh Bà Rịa –Vũng Tàu, Việt Nam.

Đời sống của đức Phật là một du tăng khất sĩ, sống không nhà cửa, không gia đình thì phải lấy gốc cây làm giường nằm, làm chỗ ngồi thiền, còn cội cây thì làm nhà ở, đậy nắng che mưa

Hiện giờ mọi người ai cũng gọi cây đó là cây bồ đề, nhưng trước khi đức Phật chưa thành đạo thì cây đó được gọi là cây đa, cây đa ở Ấn Độ lá có đuôi dài hơn cây đa của chúng ta, Từ khi đức Phật ngồi dưới cây đa đó tu hành thành chánh giác, vì thế nó mới có tên là cây bồ đề.

Cây Bồ đề độc nhất vô nhị ở Việt Nam

Đó là cây Bồ đề hiện đang được trồng tại chùa Trấn Quốc do đích thân Tổng thống Ấn Độ Prasat trao tặng tận tay Chủ tịch Hồ Chí Minh ngày 21/3/1959.

Buổi lễ đã diễn ra hết sức long trọng tại chùa Quán Sứ trong sự xúc động của hai vị lãnh tụ nhân dân hai nước.

Cây Bồ đề này là cây Bồ đề hậu duệ đời thứ nhất của cây Bồ đề Tổ ở làng Bodh Gaya, bang Bihar, Ấn Độ, nơi Đức Phật đã giác ngộ hoàn toàn sau 49 ngày thiền định. Hơn 2500 năm qua, cây Bồ đề Tổ vẫn tràn đầy sinh lực và tươi tốt. Mỗi năm có hàng triệu lượt du khách từ khắp năm châu về đây thành kính chiêm bái dưới gốc cây Bồ đề thiêng liêng này.

Cây bồ đề trong sân chùa Trấn Quốc là quà của Tổng thống Ấn Độ Prasad
 trong chuyến thăm Việt Nam năm 1959.

 

Tổng thống Ấn Độ Pratibha Patil thăm và chụp ảnh dưới gốc cây Bồ Đề

Hiện tại Việt Nam hàng năm đã có hàng ngàn Phật tử tìm về nơi Đức Phật giác ngộ, xin lá cây Bồ đề ban phát tài lộc, phúc đức cho chúng sinh.

Tuy nhiên, do số lá cây sinh ra có hạn nên đa phần lá cây đó không có xuất xứ từ cây Bồ đề Tổ này.

Sau lễ đón nhận món quà thiêng liêng của tổng thống Ấn Độ, cây Bồ đề trên đã được chuyển về chùa Trấn Quốc, một trong những ngôi chùa có lịch sử lâu đời và linh thiêng nhất Việt Nam.

Trong các chuyến thăm Việt Nam sau này, nhiều nguyên thủ của Ấn Độ như Tổng thống Pratibha Patil, Phó tổng thống Mohammad Hamid Ansari đều đã đến thăm và chụp ảnh dưới gốc cây Bồ đề.

Phó Tổng thống Ấn Độ Mohammad Hamid Ansari thăm chùa Trấn Quốc

Gần đây nhất, ngày 17/09/Quý Tỵ (21/10/2013) đoàn đại biểu Ấn Độ tham dự Liên hoan hữu nghị nhân dân Việt Nam - Ấn Độ lần thứ VI năm 2013 do Thượng Nghị sĩ D.P Tripathli - Tổng Thư ký Đảng Quốc Đại Dân tộc – Phó Chủ tịch AIPSO (Tổ chức Hòa bình và Đoàn kết toàn Ấn Độ làm trưởng đoàn cũng đã tới thăm và lễ Phật tại chùa Trấn Quốc, chụp ảnh dưới tán Bồ đề.

Hơn nửa thế kỉ qua (1959 - 2013), nhờ hồng phúc đạo Phật và sự chăm sóc của các vị trụ trì, cây Bồ đề Trấn Quốc ngày một xanh tốt, tỏa bóng mát xuống với muôn dân. Mỗi năm, cây sinh ra hàng vạn chiếc lá.

Để thỏa mãn yêu cầu chúng sinh cả nước, Hòa thượng trụ trì chùa Trấn Quốc Thích Thanh Nhã đã tổ chức cho các phật tử thực hiện ý tưởng ép khô lá cây Bồ đề hậu duệ đời thứ nhất này làm kỉ vật ban tặng cho du khách mỗi khi hành hương về đây.

Nhân Kỉ niệm 100 năm ngày mất của Hòa thượng Kim Cương Tử, (ngày 16/10 âm lịch), Hòa thượng Thích Thanh Nhã sẽ ban tặng 100 chiếc lá đầu tiên cho Phật tử chúng sinh.

Mỗi chiếc lá Bồ đề sẽ có chứng chỉ của Chùa Trấn Quốc, được đích thân Hòa thượng trụ trì Thích Thanh Nhã làm lễ xin Đức Phật và đóng dấu nhà chùa với tâm nguyện ban phát tài lộc cho chúng sinh.

Việc làm này còn giúp cho Phật tử được hưởng lộc Phật ngay tại Việt Nam, đỡ phải đường xa tốn kém, lại có được lá từ chính cây Bồ đề hậu duệ thứ nhất của cây Bồ đề Tổ.

Cây bồ đề cổ thụ ở hai bên tam quan của Văn Miếu - Quốc Tử Giám