Chuồn chuồn kim: TRE

Năm 1958, một đoàn điện ảnh của Ba Lan đã đến nước ta để làm một cuốn phim tư liệu về cuộc kháng chiến chống Pháp gian khổ và hào hùng của nhân dân Việt Nam. Trọng tâm của cuốn phim ấy là tìm hiểu, giới thiệu hình ảnh Việt Nam, một đất nước tươi đẹp với những con người ngoan cường tới bạn bè thế giới. Nhà văn Thép Mới đã phối hợp với đạo diễn Ba Lan trong đợt làm phim này. Ông trực tiếp tham gia viết lời bình cho bộ phim và cây tre bình dị, gần gũi đã được lựa chọn làm biểu tượng cho sức sống của dân tộc Việt Nam. Cây tre Việt Nam đã ra đời trong hoàn cảnh ấy, vừa là thuyết minh cho bộ phim cùng tên, vừa là tùy bút tiêu biểu cho văn phong bình luận của Thép Mới, đồng thời ghi dấu một trong số những tác phẩm thành công sớm của văn học cách mạng.

Sau Thép Mới, năm 1973, nhà thơ Nguyễn Duy cũng là người có được thành công rực rỡ với bài thơ Tre Việt Nam. Có lẽ, cả hai tác giả này đều là người được giao sứ mệnh cất lên tiếng nói của cây tre như một biểu tượng hồn cốt của dân tộc Việt, con người Việt, một trong văn xuôi và một trong thơ. Bởi cả hai tác giả đều nghiệm ra sức ẩn chứa tiềm tàng những giá trị Việt Nam từ ngay hình ảnh thân thuộc ấy. Nhưng cây tre có phẩm chất gì gợi liên tưởng đến giá trị Việt Nam, hình ảnh Việt Nam trong lòng bạn bè quốc tế đến mức trong “nước Việt Nam xanh muôn ngàn cây lá khác nhau”, người ta lại chỉ chọn cây tre như một tụ hội của tất cả các phẩm chất của con người Việt Nam, hồn cốt của dân tộc Việt Nam? Thép Mới đã từng bước phân tách cho bạn đọc thấy được những đặc tính của cây tre trong so sánh với các phẩm chất của con người.

Biểu hiện đầu tiên khiến cây tre có thể trở thành biểu tượng của dân tộc Việt Nam chính ở chỗ nó là loài cây thân thuộc với con người Việt Nam. “Cây tre là người bạn thân của nông dân Việt Nam, bạn thân của nhân dân Việt Nam”. Ngay vào bài, Thép Mới đã khẳng định một điều chắc nịch như thế. Khẳng định ấy ngày càng thuyết phục khi Thép Mới đưa ra những dẫn chứng để xác minh cho quan điểm của mình.

Tùy bút: Thép Mới

Cây tre

Cây tre là người bạn thân của nông thôn Việt Nam, bạn thân của nhân dân Việt Nam.

Nước Việt Nam xanh muôn vàn cây lá khác nhau

Cây nào cũng đẹp, cây nào cũng quý, nhưng thân thuộc nhất vẫn là cây tre nứa

Tre Đồng Nai, nứa Việt Bắc, tre ngút ngàn Điện Biên Phủ, lũy tre thân mật làng tôi… đâu đâu cũng có nứa tre làm bạn

Tre, nứa, trúc, mai, vầu mấy chục loại khác nhau, nhưng cùng một mầm non mọc thẳng

Vào đâu tre cũng sống, ở đâu tre cũng xanh tốt

Dáng tre vươn mộc mạc, mầu tre tươi nhũn nhặn

Rồi tre lớn lên, cứng cáp, dẻo dai, vững chắc

Tre trông thanh cao, giản dị, chí khí như người

Nhà thơ có lần ca ngợi: Bóng tre trùm mát rượi

Bóng tre trùm lên âu yếm làng, bản, xóm, thôn

Dưới bóng tre của ngàn xưa, thấp thoáng mái chùa cổ kính

Dưới bóng tre xanh, ta gìn giữ một nền văn hóa lâu đời

Dưới bóng tre xanh, đã từ lâu đời, người dân Việt Nam dựng nhà, dựng cửa, vỡ ruộng, khai hoang

Tre ăn ở với người, đời đời, kiếp kiếp

Tre, nứa, mai, vầu giúp người trăm công nghìn việc khác nhau

Tre là cánh tay của người nông dân

Cánh đồng ta năm đôi ba vụ Tre với người vất vả quanh năm

Tre với người như thế đã mấy nghìn năm

Một thế kỷ “văn minh” “khai hóa” của thực dân cũng không làm được một tấc sắt

Tre vẫn còn phải vất vả mãi với người

Cối xay tre, nặng nề quay, từ nghìn đời nay, xay nắm thóc

Trong mỗi gia đình Việt Nam, tre là người nhà, tre khăng khít với đời sống hàng ngày

Dang chẻ lạt, buộc mềm, khít chặt như những mối tình quê cái thuở ban đầu thường nỉ non dưới bóng tre, bóng nứa:

Lạt này gói bánh chưng xanh Cho mai lấy trúc, cho anh lấy nàng…

Tre còn là nguồn vui duy nhất của tuổi thơ

Các em bé còn có đồ chơi gì nữa ngoài mấy que chuyền đánh chắt bằng tre

Tuổi già hút thuốc làm vui

Với chiếc điếu cày tre là khoan khoái

Nhớ lại vụ mùa trước, nghĩ đến những mùa sau, hay nghĩ đến một ngày mai sẽ khác…

Suốt một đời người, từ thuở lọt lòng trong chiếc nôi tre, đến khi nhắm mắt xuôi tay, nằm trên giường tre, tre với mình, sống có nhau, chết có nhau, chung thủy

Như tre mọc thẳng, con người không chịu khuất

Người xưa có câu: “Trúc dẫu cháy, đốt ngay vẫn thẳng”

Tre là thẳng thắn, bất khuất!

Ta kháng chiến, tre lại là đồng chí chiến đấu của ta

Tre vốn cùng ta làm ăn, lại vì ta mà cùng ta đánh giặc

Buổi đầu, không một tấc sắt trong tay, tre là tất cả, tre là vũ khí

Muôn ngàn đời biết ơn chiếc gậy tầm vông đã dựng lên Thành đồng Tổ quốc!

Và sông Hồng bất khuất có cái chông tre

Gậy tre, chông tre chống lại sắt thép của quân thù

Tre xung phong vào xe tăng, đại bác

Tre giữ làng, giữ nước, giữ mái nhà tranh, giữ đồng lúa chín

Tre hy sinh để bảo vệ con người

Tre, anh hùng lao động! Tre, anh hùng chiến đấu

Tám, chín năm trường kỳ kháng chiến giải phóng, ta đã trải những ngày cơm thiếu gạo khan

Có anh bộ đội nào quên được vị măng đắng, măng nứa

Trong rừng sâu, còn đốt nứa lấy than ăn muối

Tre nứa thương anh bộ đội, tre nứa lại nuôi anh

Tre yêu anh bộ đội, vì anh bộ đội chính là người nông dân mặc áo lính

Khói lửa xông pha, tình ta càng thêm keo sơn gắn bó

Ngày xưa, về đời vua Hùng Vương, có người anh hùng cứu nước làng Gióng

Người anh hùng làng Gióng đuổi giặc Ân, nhổ tung bụi tre, vung lên thay gậy sắt

Tre của người anh hùng đời xưa đã dẹp tan quân giặc nước

Tre thời nay lại có những anh hùng của thời nay

Tre anh hùng của một dân tộc anh hùng

Tre đi vào cuộc trường chinh của Việt Nam Dân chủ Cộng hòa

Tre phá đồn giặc, tre đi xung kích

Những đòn tre, những thang tre, những liếp nứa đã bắc qua cầu, đã mở đường cho anh bộ đội tiến lên… nước Việt Nam tiến lên

Không một trở lực nào ngăn được bước chân anh bộ đội, vì anh bộ đội có nhân dân

Những người dân công, những người cha, những người mẹ, những người chị, những người vợ, những người thân yêu nhất của anh bộ đội, đi dân công phục vụ tiền tuyến

Đường xa, gánh nặng, bước chân đi thoăn thoắt

Dốc núi, đèo cao, đòn gánh kĩu kịt…

Bộ đội qua sông, thì có ngay bè nứa vạn chài và những thuyền nan tre, sẵn sàng phục vụ chuyển quân

Từ thuở ấy mới có câu: Bộ đội với dân như cá với nước…

Có ai quên được những chuyến đò ngang qua vị trí quân thù…

Tình quân dân còn sâu nặng hơn tình cá với nước

Điệu “hò kéo pháo” vang lên là giai đoạn mới của cuộc trường chinh bắt đầu

Trong ta không phải chỉ có tre nứa:

Ta đã cướp được súng của giặc bắn vào đầu giặc

Những khẩu đại bác, chiến lợi phẩm Biên giới, Nghĩa Lộ, Hòa Bình, đi lên mặt trận Điện Biên Phủ

Tre nứa lại bạn cùng sắt, thép

Chạc nứa, đòn tre cõng pháo đi lên.

Tre đã dự trận Điện Biên Phủ

Chiến thắng đi lên!

Và đây là những bước chân đi vang tiếng nhạc của cuộc hành quân chiến thắng, với quang vinh trên những lá cờ còn in khói lửa và dấu bụi trường chinh

Giờ đây ta không phải chỉ có tre, có nứa

Những người anh hùng của thời nay đã đến lúc có sắt, có thép trong tay

Tre với anh bộ đội

Tre hòa tiếng hát khải hoàn

Giữa đoàn quân nhạc, rộn vang lên mười cây sáo trúc

Nhạc của trúc, nhạc của tre là khúc nhạc của đồng quê

Nhớ một buổi trưa nào, nồm nam cơn gió thổi, khóm tre làng rung lên man mác khúc nhạc đồng quê

Diều bay, diều lá tre bay lưng trời… Sáo tre, sáo trúc vang lưng trời… Gió đưa tiếng sáo, gió nâng cánh diều

Trời cao lồng lộng, đồng ruộng mênh mông hãy lắng nghe tiếng hát giữa trời cao của trúc, của tre…

“Tre già măng mọc”

Măng mọc trên phù hiệu ở ngực thiếu nhi Việt Nam

Lứa măng non của nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa

Các em, các em rồi đây lớn lên, sẽ quen dần với sắt, thép và xi-măng cốt sắt

Nhưng, nứa, tre còn mãi mãi với các em, còn mãi với dân tộc Việt Nam, chia bùi sẻ ngọt của những ngày mai tươi hát, còn mãi với chúng ta, vui hạnh phúc hòa bình

Ngay mai, trên đất nước này, sắt, thép có thể nhiều hơn tre, nứa

Nhưng, trên đường trường ta dấn bước, tre xanh vẫn là bóng mát

Tre vẫn mang khúc nhạc tâm tình

Tre sẽ càng tươi những cổng chào thắng lợi

Những chiếc đu tre vẫn dướn bay bổng

Tiếng sáo diều tre cao vút mãi…

Cây tre Việt Nam!

Cây tre xanh, nhũn nhặn, ngay thẳng, thủy chung, can đảm

Cây tre mang những đức tính của người hiền là tượng trưng cao quý của dân tộc Việt Nam.

Thơ: Nguyễn Duy

Thơ: Nguyễn Duy

Tre Việt Nam

Tre xanh

Xanh tự bao giờ

Chuyện ngày xưa đã có bờ tre xanh
Thân gầy guộc, lá mong manh
Mà sao nên luỹ, nên thành tre ơi
Ở đâu tre cũng xanh tươi
Cho dù cát sỏi đá vôi bạc màu

Có gì đâu, có gì đâu
Mỡ màu ít chất dồn lâu hoá nhiều
Rễ siêng không ngại đất nghèo
Tre bao nhiêu rễ bấy nhiêu cần cù
Vươn mình trong gió tre đu
Cây kham khổ vẫn hát ru lá cành

Yêu nhiều nắng nỏ trời xanh
Tre kia không ngại khuất mình bóng râm
Bão bùng thân bọc lấy thân
Tay vin tay níu tre gần nhau thêm

Thương nhau tre chẳng ở riêng
Luỹ thành từ đó mà nên hỡi người
Cho dù thân gãy cành rơi
Vẫn nguyên cái gốc truyền đời cho con

Loài tre đâu chịu mọc cong
Mới lên đã thẳng như chông lạ thường
Lưng trần phơi nắng phơi sương
Có manh áo cộc tre nhường cho con

Măng non là búp măng non
Đã mang dáng thẳng, thân tròn của tre
Năm qua đi, tháng qua đi
Tre già măng mọc có gì lạ đâu
Mai sau,
mai sau,
mai sau…
Đất xanh, tre mãi xanh màu tre xanh!

Lũy tre

Tác giả: Nguyễn Công Dương

Mỗi sớm mai thức dậy,

Luỹ tre xanh rì rào,

Ngọn tre cong gọng vó

Kéo mặt trời lên cao.

Những trưa đồng đầy nắng,

Trâu nằm nhai bóng râm.

Tre bần thần nhớ gió

Chợt về đầy tiếng chim.

Mặt trời xuống núi ngủ

Tre nâng vầng trăng lên

Sao, sao treo đầy cành

Suốt đêm dài thắp sáng.

Bỗng gà lên tiếng gáy

Xôn xao ngoài luỹ tre

Đêm chuyển dần về sáng

Mầm măng đợi nắng về.

Video
-Làng tôi có lũy tre xanh:

-Tre xanh:

Truyện kể bên lũy tre xanh:

LŨY TRE XANH - YouTube

► 5:21► 5:21

Lũy tre xanh xanh

Làng tôi làng anh

Cùng giống nhau nhỉ

Có lũy tre xanh

Trong lũy tre xanh

Có con sáo sậu

Nó hót thanh thanh

Dưới lũy tre xanh

Có mái nhà tranh

Có người cày cấy

Nuôi tôi và anh

Chúng ta yêu lũy tre xanh,

Yêu con sáo sậu, yêu anh đi cày

(Sách tập đọc cấp 1)