DÂN CÁ GỖ & Một số bài hát về Nghệ tĩnh
Văn Thành  


Giai thoại về anh học trò nghèo chịu thương chịu khó thuở nào vẫn luôn được gắn những người con xứ Nghệ: dù nghèo nhưng ham học, giỏi chịu gian khổ để vươn lên

Tôi nhắc lại câu chuyện tình yêu cũ của tôi để chứng minh rằng nhiều khi con người ta phán xét phiếm diện quá. Tôi và người yêu yêu nhau được hơn 2 năm, đến khi xác định cưới thì gia đình cô ấy phản đối kịch liệt. Nói gần nói xa cũng chỉ vì tôi là dân xứ Nghệ, còn cô ấy là người Hà Nội. Ba mẹ cô ấy bảo lấy tôi sẽ khổ một đời bởi dân “cá gỗ” chi tiêu dè sẻn, ăn uống tiết kiệm. Thuyết phục mãi không được, tôi đành chấp nhận chia tay.
 - Tôi cũng là người Nghệ An, đôi khi cũng mặc cảm vùng miền ghê gớm. Nhưng thấy nhiều người phán xét dễ dàng quá, thấy thật không công bằng.
Rất nhiều lần tôi nghe người ta nói dân Nghệ An là dân "cá gỗ" và cười. Tôi hỏi là mọi người có hiểu cái tích về "cá gỗ" đó không mà cười thì rất nhiều người lý giải là dân cá gỗ tức là nghèo và ky bo vì dùng con cá gỗ làm thức ăn mà không dám mua cá về ăn. Nghe họ giải thích mà tôi bật cười, không phải vì cái chuyện người ta hiểu mà tôi cười chính những con người đó. Đã không hiểu chuyện thì đừng có kể rồi đi cười người khác, điều đó chỉ làm lòi ra sự kém cỏi nếu không muốn nói thẳng là ngu dốt mà thôi.
“Cá gỗ” là câu chuyện anh học trò nghèo Nghệ An, đi học chỉ ăn cơm không. Anh ta bèn đẽo một con cá gỗ “nấu” trong nồi đất, mỗi bữa nhá nhem tối thì sang hàng xóm xin nước mắm, bảo "về kho cá, lỡ quên mua nước mắm", để có nước mắm chan cơm. Thế mà cũng học nên. Bị người ta phát hiện và trở thành giai thoại, vừa giễu vừa phục: dân Nghệ dù nghèo, nhưng ham học, giỏi chịu gian khổ để vươn lên.
Dù ở đâu hay bất cứ vùng miền nào của tổ quốc thì cũng đều có người tốt người xấu, cái nhược điểm lớn nhất của người dân xứ Nghệ là cục tính, đó là điều cốt lõi làm hạn chế rất nhiều về con đường công danh cũng như sự nghiệp. Nhưng người dân xứ Nghệ được bù lại bằng sự hiếu học, thông minh và luôn cần cù chăm chỉ trong công việc, đã nói là làm, mà đã làm thì phải làm cho đến nơi đến chốn, không bao giờ bỏ dở dang công việc, đã có sai thì luôn luôn nhận, không đổ lỗi do người khác.Tôi rất tự hào khi mình là người con của xứ Nghệ, mảnh đất tuy nghèo nhưng hiếu học. Đôi khi chúng tôi chi tiêu tiết kiệm là bởi vì chúng tôi quý đồng tiền, là bởi vì chúng tôi phải đổ nhiều mồ hôi nước mắt mới kiếm được những đồng tiền ấy!

                                                                                                                 

 GỬI NGƯỜI BẠN NGHỆ TĨNH
Nhà thơ: Cù Huy Cận
Ai ơi cà xứ Nghệ
Càng mặn lại càng giòn
Nước chè xanh xứ Nghệ
Càng chát lại càng ngon
Khoai lang vàng xứ Nghệ
Càng nhai lại càng bùi
Cam xã Đoài xứ Nghệ
Càng chín lại càng tươi
Ông Đồ xưa xứ Nghệ
Càng dạy chữ càng nhiều
Tính tình người xứ Nghệ
Càng biết lại càng yêu.
Ai đi vô nơi đây!
Xin dừng chân xứ Nghệ
Ai đi ra nơi này
Xin dừng chân xứ Nghệ
Nghe câu vè ví dặm
Càng lắng lại càng sâu
Như sông La chảy chậm
Đọng bao thuở vui sầu
Ăn xứ Nghệ ăn đặm
Đã nói,nói hết lòng
Đất này bền nghĩa bạn
Đất này tình thủy chung
Đất này mẹ dạy con
Yêu anh hùng nghĩa khí
Giữ lòng đỏ như son
Nuôi thù sâu tựa bể
Đất này đất xô viết
Đảng mở hội cờ hồng
Tự tuổi vàng đá biết
Mặn mãi tình công nông
Tình xứ Nghệ không mau
Nhưng bén rồi sâu lắng
Quen xứ Nghệ quen lâu
Càng tình sâu nghĩa nặng
Ôi xứ Nghệ, xứ Nghệ
Đất cổ nước non nhà
Đã trăm nghìn thế hệ
Vẫn ưa nhút, dưa cà
Dân thời đại Bác Hồ
Sống xã hội chủ nghĩa
Vẫn dáng dấp ông đồ
Hay chữ lại hay nghĩa
Ôi tâm hồn xứ Nghệ
Trong hồn Việt Nam ta
Có gì tự ông cha
Rất xưa mà rất trẻ
Giống như Bác của ta
Một con người xứ Nghệ.

                                                                           

CÁ GỖ

Tác giả: Hoàng Trần Cương

Năm tròn bẩy tuổi đầu
Theo cha ra Hà Nội
Biết con ai bằng cha
Đang lập lòe lớp một
Cơ quan ở Ngọc Hà
Trường mượn Đình Hữu Tiệp
Tan học băng về nhà
Ôm hơi cha ngủ thiếp
Lớp Một trong làng hoa
Hương thơm tràn trang vở
Cạnh sân xanh bóng nước
Ao làng mây trắng qua
Cả lớp toàn người Bắc
Riêng mình con xứ Nghệ
Hay giơ tay thắc mắc
Mà giọng thì oang oang
Cô giáo nghe không rõ
Nhiều khi xuống tận bàn
Giọng cô trong như gió
Nói chậm cho rõ ràng
Ngay buổi học đầu tiên
Đã bị nhà trường phạt
Đứng úp mặt vào tường
Trán bây giờ vẫn rát
Bữa ấy đến phiên trực
Của nhóm ngồi bàn đầu
Con trai trèo lau bảng
Con gái xếp ghế bàn
Con chỉ cái giẻ lau
Nói với hai bạn gái
Đưa hộ cái nùi trồi
Bạn lại mang mũ đến
Chuyện bắt đầu chỉ vậy
Cả nhóm ra rửa tay
Đằng ấy người mô rứa
Nói như Chi-ca-gô
Hai bạn cười ngặt nghẽo
Tóc đuôi gà cười theo
Lại còn nheo cả mắt
Lại còn dẩu cả môi
Đúng là dân cá gỗ
Giẻ lau gọi nùi trồi
Đã thế còn hay nói
Phát biểu nghe không ra
Tức thì con bốc hỏa
Không nói cũng không rằng
Ngồi giữa đứng bật dậy
Gạt phăng bạn xuống ao
Con gái không biết bơi
Suýt nữa thì chết đuối
Cả lớp nháo nhào nhào
Như bầy ong vỡ tổ
Vốn là con rái cá
Của hai bờ sông Lam
Con nhào ngay xuống nước
Kéo hai bạn lên bờ
Trường mời cha đến vội
Lo lắng con mò theo
Thầy đón cha trước cổng
Ngực con trống đổ hồi
Không biết cha thưa gì
Thầy bắt tay thật chặt
Tủm tỉm nhìn con cười
Còn dắt tay vào lớp
Lớp Một ơi lớp một
Thật chẳng hiểu làm sao
Hai bạn gái ngã ao
Lại chơi thân con nhất
Trái sấu non xanh mướt
Que kem giờ ra chơi
Bạn giấu mang đến lớp
Dúi vào tay tớ mời
Mỗi lần qua trường cũ
Tôi bần thần bờ ao
Soi tìm trong bóng nước
Đôi bím tóc đuôi gà
Về nhà gạn hỏi cha
Sự tích chuyện cá gỗ
Cha cười hẹn buổi tối
Cùng nhau ra vườn hoa
Dọc đường níu tay cha
Con luôn mồm lục vấn
Cặp con toàn sách vở
Có con cá nào đâu
Xoa đầu con cha kể
Tục truyền từ ngày xưa
Có ông đồ hay chữ
Người xứ Nghệ - quê mình
Ông đồ ham học lắm
Chữ của làng hết rồi
Ông cất đường lên tỉnh
Tìm thầy toát mồ hôi
Đói cơm còn chịu được
Đói chữ thì khổ to
Trong làng người già bảo
Phải ra thị thành thôi
Tìm thuê nơi ở trọ
Cùng nhà lắm kẻ giàu
Mình áo nâu tráp vá
Phận nghèo ăn muối rang
Học chữ thì ông giỏi
Cái nghèo giấu vào đâu
Nằm vắt tay qua trán
Suốt đêm ông ôm đầu
Hôm sau ông lẳng lặng
Mượn trăng khuya làm đèn
Lấy một khúc củi nhỏ
Ngồi gọt cả màn đêm
Thế rồi từ khúc củi
Một con cá ra đời
Một con cá bằng gỗ
To bằng ba ngón tay
Ông lật ngang lật dọc
Trổ thêm vây thêm vi
Con cá trông như thật
Nhìn qua chẳng biết gì
Lựa một nơi quạnh vắng
Xa tít tận ngoài đồng
Ông cho rơm bén lửa
Và đem cá lên hơ
Con cá gỗ được nướng
Toàn thân đã rộm vàng
Lưng trông như cá chép
Bụng lại giống cá tràu
Nướng xong đem rang muối
Muối mặn bám đầy vây
Trông xa tưởng cá ướp
Nhìn gần hóa cá kho
Thế rồi từ buổi đó
Cứ bữa cơm hàng ngày
Ông cho thêm nước mắm
Bày cá gỗ ra mâm
Cơm hết cá vẫn còn
Ông toàn chan nước mắm
Bạn bè ko ai biết
Xong rồi cá vẫn nguyên
Cứ mỗi lần ăn xong
Nhè lúc ko ai thấy
Ông bọc lá chuối khô
Giấu cá vào trong tráp
Ông ngày càng học giỏi
Không còn ai chê nghèo
Được ăn cơm với cá
Nhà trọ khối người ghen
Như cái kim trong túi
Lâu ngày cũng lòi ra
Rồi một bữa vô tình
Bị mọi người phát hiện
Hôm ấy ông lơ đãng
Hết sạch lá chuối khô
Ông vội chạy ra vườn
Bỏ cá nằm trên đĩa
Bà chủ trọ đi dọn
Vô tình đánh rơi mâm
Bát đĩa vỡ tung tóe
Con cá vẫn cứng đơ
Thấy lạ bà nhặt lên
Săm soi nhìn kỹ lắm
Thì ra con cá gỗ
Của ông đồ miền Trung
Khe khẽ đặt lên bàn
Bà lặng người vào bếp
Ông thầy đồ trở lại
Trong mắt đầy bóng đêm
Từ đó khắp nhà trọ
Chuyện cá gỗ loang xa
Chuyện ông đồ xứ Nghệ
Học giỏi nhưng giấu nghèo
Rồi khoa thi năm ấy
Ông giật lèo Trạng nguyên
Sau làm quan to lắm
Thượng thượng thượng đẳng thần
Ban đêm ngồi luyện chữ
Ban ngày giải oan gia
Làm quan mà liêm khiết
Bạc đầu vì thiên thư
Ngày ông về với đất
Lương dân lập đền thờ
Cái tráp cũ vẫn cất
Con cá gỗ gầy xơ
Sự tích con cá gỗ
Là giai thoại mà thôi
Con cố học cho giỏi
Để mai sau thành người
Giọng cha tối hôm đó
Còn đượm ấm đến giờ
Trời đêm bằn bặt gió
Mắt con đầy mộng mơ
Cá gỗ ơi, cá gỗ
Là người dân đất này
Trầm mình cùng đói khổ
Vẫn thả hồn gió bay
Như bát cà trắng muốt
Mặn mà và giòn tan
Như nước chè xanh đặc
Chát môi lại đậm lòng
Cần cù và học giỏi
Chịu khó lại chăm làm
Trọng nghĩa tình khí khái
Đối đầu cùng gian nan
Cá gỗ ơi, cá gỗ
Nghe vừa giận vừa thương
Giận một thời giông tố
Bạc mặt vì quê hương
Thương một thời quá khứ
Tự mình với mình thôi
Giấu nghèo như giấu nhục
Đổi đắp khoảng yên bình
Vùng đất của địa linh
Tít tắp chân trời rộng
Những người dân đất này
Chưa ngơi tay chèo chống
Sông đặt tên sông Lam
Mộng trùm xanh biển cả
Núi thì kêu rú Quyết
Chí vững tựa thạch bàn
Ôi! Xứ Nghệ, xứ Nghệ
Đất vàng của xưa sau
Giữa mưa bào nắng phế
Lung linh vẫn giữ màu
Yêu thì thật là yêu
Ghét thì rành là ghét
Những người dân đất này
Không nhùng nhằng khoảng giữa
Người xứ Nghệ có lửa
Tự thuở còn sơ sinh
Muối tẩm vào măng nứa
Thích rau sống bốn mùa
Đã chơi chơi hết mình
Đã làm làm kiệt sức
Thẳng thắn và đẫm tình
Nói xong là hết chuyện
Khi vui nhường bè bạn
Khi buồn chịu một mình
Thời chiến là xung lính
Súng lằm lằm trong tay
Trung thành mà quyết đoán
Tỉnh táo đầy đam mê
Có lỗi thường nhận hết
Được thưởng ít mang về
Không nói thì ngồi im
Đã nói là nói thật
Dối trá chui xuống đất
Vẫn lật đá móc lên
Gìm đầu vào công việc
Vẫn lo toan gia đình
Như người mặc áo gấm
Đi về lẫn vào đêm
Xứ Nghệ ơi, xứ Nghệ
Cực đoan đến vô cùng
Có rừng chen với bể
Buốt lạnh cùng nắng nung
Ai người đi ra bể
Ai người ngược lên rừng
Vẫn đậm chất xứ Nghệ
Nóng nẩy đầy bao dung
Biết ngày mai gạo hết
Sấp mặt xuống luống cày
Rít thuốc lào ăn khói
Trằn mình trả nợ vay
Xứ Nghệ ơi xứ Nghệ
Hiện trình cùng miền Trung
Đã thế và mãi thế
Giữa tháng năm điệp trùng
Bây giờ con cá gỗ
Thong dong giữa đại ngàn
Nghe nói rồi hóa thạch
Lặn vào dòng sông Lam.
        

MỘT SỐ BÀI HÁT NGHỆ TĨNH

ÂN TÌNH XỨ NGHỆ

Tác giả: Hồ Hữu Thới

Biểu diển: Ngọc Hà

THƯƠNG VỀ XỨ NGHỆ

Tác giả:

Biểu diễn: Bảo Yến

NGƯỜI ĐI XÂY HỒ KẺ GỖ

Tác giả: Nguyễn Văn Tý

Biểu diễn: Kiều Hưng-Thu Hiền

MỘT KHÚC TÂM TÌNH  NGƯỜI  HÀ TĨNH

Tác giả: Nguyễn Văn Tý

Biểu diễn: Thu Hiền

SÔNG QUÊ

Tác giả: Nguyễn Trọng Tạo, Thơ: Đỗ Huy Mậu

Biểu diễn: Anh Thơ

GIẬN  MÀ THƯƠNG

Tác giả: dân ca Hà Tĩnh

Biểu diễn: Thu Hiền

NGƯỜI CON GÁI SÔNG LA

Tác giả: Doãn Nho

Biểu diễn: Tường Vi

ĐÊM NGHE HÁT ĐÒ ĐƯA NHỚ BÁC

Tác giả: An Thuyên

Biểu diễn: Phạm Phương Thảo

CA DAO EM VÀ TÔI

Tác giả: An Thuyên

Biểu diễn: Quang Linh

LỜI NGƯỜI RA ĐI

Tác giả: Trần Hoàn

Biểu diễn: Thanh Hoa

 

CHÀO EM CÔ GÁI LAM HỒNG
Tác giả: Ánh Dương

Biểu diễn: Trung Đức