NÚI ĐÔI

Tác giả: Vũ Cao

 

Bảy năm về trước em mười bảy
Anh mới đôi mươi trẻ nhất làng
Xuân Dục, Ðoài Ðông hai cánh lúa
Bữa thì em tới bữa anh sang.

Lối ta đi giữa hai sườn núi
Ðôi ngọn nên làng gọi Núi Ðôi
Em vẫn đùa anh: Sao khéo thế
Núi chồng, núi vợ đứng song đôi.

Bỗng cuối mùa chiêm quân giặc tới
Ngõ chùa cháy đỏ những thân cau
Mới ngỏ lời thôi đành lỗi hẹn
Ðâu ngờ từ đó mất tin nhau.

Anh vào bộ đội lên Ðông Bắc
Chiến đấu quên mình năm lại năm
Mỗi bận dân công về lại hỏi
Ai người Xuân Dục Núi Ðôi chăng?
 

Anh nghĩ quê ta giặc chiếm rồi
Trăm nghìn căm uất bao giờ nguôi
Mỗi tin súng nổ vùng đai địch
Sương trắng người đi lại nhớ người.

Ðồng đội có nhau thường nhắc nhở
Trung du làng nước vẫn chờ trông
Núi Ðôi bốt dựng kề ba xóm
Em vẫn đi về những bến sông?

  

Náo nức bao nhiêu ngày trở lại
Lệnh trên ngừng bắn, anh về xuôi
Hành quân qua tắt đường sang huyện
Anh ghé thăm nhà thăm Núi Ðôi

Mới đến đầu ao tin sét đánh
Giặc giết em rồi, dưới gốc thông
Giữa đêm bộ đội vây đồn Thứa
Em sống trung thành, chết thuỷ chung

Anh ngước nhìn lên hai dốc núi
Hàng thông, bờ cỏ, con đường quen
Nắng lụi bỗng dưng mờ bóng khói
Núi vẫn đôi mà anh mất em!

Dân chợ Phù Linh ai cũng bảo
Em còn trẻ lắm, nhất làng trong
Mấy năm cô ấy làm du kích
Không hiểu vì sao chẳng lấy chồng.

Từ núi qua thôn đường nghẽn lối
Xuân Dục Ðoài Ðông cỏ ngút đầy
Sân biến thành ao nhà đổ chái
Ngổn ngang bờ bụi cánh dơi bay

Cha mẹ dìu nhau về nhận đất
Tóc bạc thương từ mỗi gốc cau
Nứa gianh nửa mái lều che tạm
Sương nắng khuây dần chuyện xót đau.

 

Anh nghe có tiếng người qua chợ
Ta gắng mùa sau lúa sẽ nhiều
Ruộng thấm mồ hôi từng nhát cuốc
Làng ta rồi đẹp biết bao nhiêu!

Nhưng núi còn kia anh vẫn nhớ
Oán thù còn đó anh còn đây
Ở đâu cô gái làng Xuân Dục
Ðã chết vì dân giữa đất này? 

Ai viết tên em thành liệt sĩ
Bên những hàng bia trắng giữa đồng
Nhớ nhau anh gọi: em, đồng chí
Một tấm lòng trong vạn tấm lòng.

Anh đi bộ đội, sao trên mũ
Mãi mãi là sao sáng dẫn đường
Em sẽ là hoa trên đỉnh núi
Bốn mùa thơm mãi cánh hoa thơm.

 

Bài thơ Núi Đôi được Vũ Cao sáng tác dựa trên một câu chuyên có thật. Người con gái trong bài thơ là Trần Thị Bắc một nữ du kích Việt Minh quê ở xóm Chùa, thôn Xuân Đoài - Đoài Đông xã Phù Linh (Còn gọi là Lạc Long), huyện Sóc Sơn, Hà Nội. Trần Thị Bắc mất ngày 21/3/1954 khi rơi vào ổ phục kích của đối phương. Trong thực tế, cô đã có chồng chứ không phải mới có người yêu như trong bài thơ.

Ngâm thơ:

 Xem phim:

Trong một lần hành quân tham gia chiến dịch Điện Biên Phủ qua Núi Đôi, thi sĩ Vũ Cao được người dân kể cho nghe câu chuyện về cô nữ du kích tên Trần Thị Bắc. Và những hình ảnh về cô gái làng Xuân Dục và mối tình của cô đã làm rung động trái tim nhà thơ này. Ngay trong đêm đó, ông đã cầm bút viết nên những dòng thơ mà không theo một thể thơ nào: "Núi vẫn đôi mà anh mất em!". Những câu thơ tiếp theo cứ viết ra cùng mạch cảm xúc mặc dù ông cũng chưa một lần gặp người dân quân ấy.

Ngày đó, ông Trịnh Khanh là bộ đội, đóng quân ở đại đội Trần Quốc Tuấn. Khi nữ du kích Trần Thị Bắc được cử đi học lớp y tá trên huyện đội Sóc Sơn, một người bạn cùng đơn vị với ông Trịnh Khanh đã kể về Trần Thị Bắc cho ông Trịnh Khanh nghe.

Tò mò về một cô du kích cùng quê, vừa xinh đẹp lại vừa có tiếng gan dạ, dũng cảm, ông Trịnh Khanh đã đến gặp gỡ, làm quen. Sau nhiều lần trò chuyện, cả hai đã dần cảm mến nhau. Nhưng phải hai năm sau đó, vào năm 1952, người lính cụ Hồ và nữ du kích Trần Thị Bắc mới ngỏ lời yêu nhau.

Đầu năm 1953, anh bộ đội tên Trịnh Khanh và cô dân quân Trần Thị Bắc tổ chức đám cưới ngay tại đơn vị của chú rể. Thế nhưng, cuộc sống vợ chồng của đôi bạn trẻ thật ngắn ngủi. Hai ngày sao khi cưới, họ tạm chia tay mà không hẹn ngày về. Ông Khanh theo đơn vị chuyển quân đến địa điểm mới. Thế rồi, ba tháng sau, người nữ dân quân làng Xuân Dục đã ngã xuống trước họng súng của kẻ thù, sau khi chị kịp báo động cho đồng đội chạy thoát ổ phục kích.

Khi Hiệp định Genève được ký kết, một buổi chiều cuối năm 1954, người ta nhìn thấy một anh bộ đội vai đeo ba lô bước về, nhưng không vào làng ngay mà ngồi thẫn thờ bên ngôi mộ chị Bắc ven gò Cầu Cốn. Ông Khanh nghẹn ngào như câu thơ Vũ Cao đã viết  “Nắng lụi bỗng dưng mờ bóng khói/ Núi vẫn đôi mà anh mất em".

"Không hiểu vì sao nhà thơ Vũ Cao lại có thể đồng cảm, hiểu tâm trạng của người trong cuộc đến như thế", ông Khanh nói. Sau khi đất nước thống nhất, ông Khanh đã tới tìm gặp nhà thơ Vũ Cao. Nói chuyện một hồi, nhà thơ này mới bàng hoàng thốt lên: "Thế Bắc có chồng rồi à?"

Nhờ có bài thơ, Trần Thị Bắc mới được công nhận là liệt sĩ!