ĐẰNG SAU VAI DIỄN

Tác giả: Nguyễn Quang Quân  (Huy Nguyên)

1. Hồi còn công tác, có thời gian tôi phụ trách một Nhà Văn hóa cấp huyện. Khuôn viên Nhà Văn hóa huyện rất rộng, tòa nhà xây cất hiện đại, một hội trường với 600 ghế ngồi và 6 phòng làm việc với các thiết bị và tiện nghi sinh hoạt đầy đủ. Riêng tôi, ngoài phòng Giám đốc làm việc ở tầng trệt, còn có một phòng nghỉ ở trên lầu, có giường tủ đầy đủ để ngủ nghỉ lúc nào tùy ý. Công việc ở Nhà văn hóa thì nhàn, ngoài công tác nghiệp vụ không nhiều do các tổ chức năng thực hiện, thỉnh thoảng anh em phục vụ các đại hội, hội nghị, lễ lộc của Huyện ủy, Ủy ban huyện ở hội trường. Khi có các đoàn hát về mướn hội trường để diễn, anh em phải làm việc cả ngày lẫn đêm. Cực nhưng vui, vai trò cán bộ Nhà văn hóa lúc này trở nên quan trọng hơn, vì phải cùng với đoàn hát làm nhiệm vụ quản lý, tổ chức đêm biểu diễn, từ khâu phân phát giấy mời, bán vé, giữ gìn trật tự….Những lần như thế, về đêm tôi thường ở lại phòng nghỉ, vì các buổi biểu diễn tới khuya mới kết thúc, và sau đó tôi phải nhắc nhở, coi ngó việc dọn dẹp, thu xếp hậu trường.

2. Hôm đó, đoàn cải lương Sài Gòn  về biểu diễn vài buổi. Xe chở đoàn và tư trang về mấy chiếc xe tải lớn. Thường những lúc này, tôi cho dọn dẹp mấy phòng sinh hoạt câu lạc bộ, dành chỗ cho nhân viên của đoàn nghỉ tạm. Một số khác, thường các cặp vợ chồng, sau buổi diễn đem đồ ngủ lên tầng lầu hội trường, mắc võng hoặc trải chiếu ngủ cho thoải mái. Chỗ đó nằm trên lối đi về phòng nghỉ của tôi. Đêm diễn đầu tiên rất thành công, hội trường đông nghẹt, khán giả đứng choán các lối đi. Đông vui lắm và chúng tôi cũng mệt nhoài vì công việc. Như thường lệ, tối đó tôi ở lại, ngủ trong phòng nghỉ. Sáng hôm sau, tôi dậy sớm, rời phòng lúc 5 giờ, về nhà. Vừa mở cửa bước vào hội trường, tôi nghe tiếng rên rỉ nhè nhẹ, và trong ánh sáng nhờ nhờ của ngọn đèn bảo vệ từ ngoài hành lang chiếu vào, hiển hiện một cặp nam nữ đang ôm riết lấy nhau làm tình trong mùng, chăn phủ hở hang, chiếu ngủ xộc xệch trải tạm dọc hàng ghế. Góc bên kia, là một cặp đang còn chìm trong giấc nồng, bộ ngực người đàn bà phơi trần khá rõ. Cảnh tượng này cũng bình thường, nhiều lần tôi thoáng thấy khi các đoàn hát về diễn, tôi cứ làm lơ, đi qua họ, về lối cầu thang xuống dưới, mở cổng lấy xe ra về.

Thường buổi tối làm việc, sáng hôm sau, chỉ cần bảo vệ trực, bộ phận hành chính có mặt, các nhân viên khác có thể nghỉ bù, tuy nhiên vì nhà gần, tôi cũng đảo qua cơ quan lúc 9 giờ để kiểm tra và xử lý các công việc cần thiết. Ngồi ở sa lông trà nước khoảng nửa giờ, tôi ra khỏi phòng đi bách bộ kiểm tra qua tình hình khu vực. Đến góc sân sau, dưới tấm bạt che nắng, một cặp nam nữ - chắc là vợ chồng diễn viên đang lui cui nấu nướng. Anh chồng thì nhễ nhại mồ hôi chụm bếp, chị vợ thì ngồi trên khúc cây phe phẩy chiếc quạt. Thấy tôi đi qua, nhìn vào, họ nhoẻn miệng cười, gật đầu chào. Tôi thấy vậy ghé vào, cũng là để thăm hỏi xã giao.

- Sao anh chị không ra quán ăn cho tiện, giá cả ở đây rẻ lắm!

Anh chồng nhanh nhẩu nói:

- Anh thông cảm, vợ em không thích cơm nước hàng quán, nên tới đâu em cũng

đi chợ nấu ăn cho cô ấy!

Khuôn mặt anh ta trông quen quen. Họ có vẻ biết rõ vai trò của tôi ở đây. Bắt gặp cái nhìn chăm chú của tôi, anh này có vẻ bẽn lẽn, ấp úng nói:

- Xin lỗi giám đốc chuyện hồi sáng. Không ngờ giám đốc dậy sớm thế!

Tôi hơi ngớ người, nhưng hiểu ngay. Chắc là cặp hì hục sáng nay. Tôi lờ đi, như không biết, nói vui:

- Anh cũng giỏi đấy nhỉ? Anh chị là diễn viên à, đóng vai gì trong vở diễn lúc tối

vậy?

- Dạ, em đóng vai vua, còn cô ấy chỉ là nhân viên phục vụ của đoàn.

- À, tôi nhớ rồi, trong vở diễn có một ông vua oai nghi lẫm liệt đã ra lệnh giam

vào lãnh cung một bà thứ phi dám can thiệp vào việc triều chính. Nhưng sao vua  không đưa vợ xuống thành phố ở khách sạn, ăn nhà hàng, mà thổi nấu vất vả thế này?

- Em chỉ là diễn viên hạng ba thôi mà! Vai vua là dễ nhất, ai đóng chẳng được. Chỉ xuất hiện mươi phút, ngồi đó cho quần thần thưa thốt, nói mươi câu theo kịch bản có sẵn là xong. Tụi em hưởng lương công nhật, đâu có bao nhiêu. Chỉ có các diễn viên ngôi sao, lãnh thù lao cao mới ăn ở như thế. Tụi em thì sao dám với được!

Thường các đoàn ca kịch cải lương của Sài Gòn về tỉnh lẻ diễn, họ thu hút rất đông người xem là nhờ sự có mặt của các ngôi sao tên tuổi. Các nghệ sĩ tài danh này thường đi xe riêng, họ về nghỉ tại các khách sạn ở thành phố. Trước buổi diễn, họ đánh xe lên, hóa trang và bắt tay vào diễn ngay. Diễn xong, ra xe về lại khách sạn. Chỉ có các diễn viên hạng xoàng, các nhân viên phục vụ mới đi xe của đoàn, và trong thời gian lưu diễn họ đành ăn ngủ theo sự sắp xếp của đoàn và của địa phương. Anh bạn này cũng thế, trên sân khấu thì làm vua, nhưng xong vai diễn, anh trở về với đời thường khốn khó, cùng vợ ăn ngủ tạm bợ thế này. Vai chính trong vở diễn do các đào kép tài danh đảm nhận, thường là những con người với cuộc đời khốn khó, chịu nhiều đày ải, gian truân. Nhân vật chính chịu nhiều đau khổ theo số phận, bằng tài năng và bản lĩnh riêng, họ phấn đấu vượt lên phận số, tìm được cuộc đời tươi sáng, hoặc chìm lấp trong số phận đau thương. Tất cả tùy thuộc vào kịch bản của các soạn giả và bàn tay dàn dựng của đạo diễn. Trong tôi bỗng dưng nảy sinh một ý nghĩ, và tôi nói với anh bạn diễn viên:

- Giữa sân khấu và cuộc đời hình như có nghịch lý này. Các diễn viên đóng vai chính, trên sân khấu họ thể hiện những cuộc đời đau khổ, gian truân làm rơi nước mắt bao người, nhưng khi về với cuộc đời thực, họ là những người giàu sang, sung sướng. Còn những diễn viên như anh, trên sàn diễn là ông vua với quyền hành tuyệt đối, phú quý không ai bằng, nhưng rời sân khấu, anh về với cuộc sống khó khăn, khổ nghèo. Theo anh thì tại sao như vậy?

Anh chàng có vẻ lúng túng trước câu hỏi bất ngờ của tôi. Chị vợ lanh lẹ hơn, cướp lời chồng:

- Có gì mà khó hiểu, do tài năng chứ sao! Anh có tài mới thành nghệ sĩ ngôi sao, mọi người hâm mộ, được trả thù lao cao ngất, còn diễn viên tôm tép như chồng em, tài hèn sức mọn thì nhận lương thấp, thu nhập có khi không dủ ăn, cũng phải thôi!

Chị ấy nói đúng. Tài năng thì ở đâu cũng được trân trọng và người tài xứng đáng có thu nhập cao,  có quyền hưởng cuộc sống vật chất đủ đầy. Sân khấu diễn về cuộc đời, nhưng nếu cuộc đời như vở diễn thì buồn lắm, vì như thế cái giả dối lan tràn. Người nghệ sĩ lên sân khấu đóng vai, nhưng trở về với đời thường, họ phải sống thực như bao người khác. Nếu tiếp tục diễn, sẽ chắng ai tin, vì nó kệch cỡm, ngu ngốc, lố bịch làm sao! Tôi thấy buồn buồn với ý nghĩ ấy, nên đành dừng câu chuyện ở đây!

 20.9.13